AARJELMah leah lïhkesadtjine åådtjeme mïeledh dov gearahkommes, geelledh jallh baarnedh leah maanine seksuelleligke irhkesovveme, dellie daerpies dejnie pryövedh soptsestidh dan bïjre. Kaanne aarkebiejjien mij akt geerve, v.g. lïhkesvoete, åarehtjimmie, skaama, nåake jïjtjedamtoe, måerieh, vissjieh, kaanne dåarehtje, jallh jis garredaalhkesidie jearohke. Almah gïeh maanabaelien irhkesovveme, dah daamtaj maehtehtje dejtie ïskeres mojhtesidie tjïekedh, men dogka daagka dle hiejjies meanoeh maehtieh vuesiehtidh. Dannasinie dam tjuara vuelehks-voetine jïh goerkesimmine dejtie dåastoehtidh man jeenjem gujht gåarede. Eevtjh maa viehkiem ohtsedh jis stoere vaejvieh dan. Lïhkesadtjine maahtah dåarjoejarngese ringkedh (tjeakas-ligke jis sïjhth) raeriej jïh viehkien mietie gihtjedh.
Seksuelle irhkeldh almah daamtaj maehtieh oktegh domtedh dej jïjtsh dååjrehtsigujmie jïh skaamam maahta dejtie geerve jeatjebigujmie juekedh. Dam buektiehtidh dle daarpesjieh jearsoes-voetem damtedh, jïh numhtie maahta guhkiem åvtelen duestieh jaehkedh måbpan. Aellieh mïsse sarhkesjh, baajh dam stuvredh soptsestimmie-aamhtesem
jis joe aalka saarnodh. Goltelh, tjetskehke årroeh, men aellieh goh doepmh. Ij leah dïhte oktegh jïjtse dååjrehtsigujmie, ij leah skalta dan gænnah, jïh daate tjuara naa tjïelkes-ligke åvtese båetedh dennie soptsestallemisnie.
Jis datne sovmeminie dov paarre-bielie, mïelehke jallh baernie seksuelleligke irhkesovveme, maaje ij sïjhth jïjtje jiehtedh, dle jaehkiemisnie maahta dovne skaamam, skaltam jïh faamohtsvoetem damtedh. Soptsesth soelke dan bïjre, vuesehth dov ïedtjem jïh vuelehks mïelem. Irhkeldh olmetje tjuara måbpan vihth aelkedh jaehkedh jïh jearsoes-voetesne bïesedh soptsestidh jis edtja doestedh. Årroeh vïssjele!
Mujhtieh badth aaj ahte 85% gaajhkijste irhkeme-aamhtesijstie, dejnie leah daamtaj lïhkes olmetjh mah meadtome. Jis aehtjebe, tjidtjebe, jallh eejhtegåbpoej åabpah jallh vïellh, naan baalte-årroje, heerjehtæjja, jallh noeri-barkije guhte dïhte irhkedæjja, dellie alvas lyövlehke sjædta dej seksuelle irhkeme-aamhtesi bïjre soptsestidh mah maana- jallh noerebaelien lin. Vihkielommes gujht dïhte ahte ij hååjsehtallh. Dåajvoe jïh viehkie lea åadtjoemisnie, men maahta guhkiem åvtelen buarene.
17 TJIPTE-JAEPIEH LEAM HIJVEN ALMINE AKTESNE ORREME
17 tjipte-jaepieh leam hijven almine aktesne orreme. Idtjim maam daejrieh dan sov tjeakasvoeten bïjre goh gaavnesjimen aalkovisnie, jïh gellie jaepieh badth vielie åvtelen goh fihkim mïeledh mij sov maanabaelien lij sjïdteme dillie goh barre 7 jaepien lij.
Varke joe damtim mij akt sån gåarhmede. Dïhte dan jeatjah-leejne lij dejstie kaarrijste giejgujmie åvtelen lim aktesne orreme. Jeenje mij idtji dan gåvvan sjïehth gænnah, guktie maehtebe ussjedidh gaarmanæjjah pruvhkieh dååpedidh. Jeenjemes destie seksuelle aamhtesidie veadtaldihkie. Idtji gåessie jïjtje vienteste aelkieh mannine åarehtjidh, jïh goh limen dååkerdeminie dle damtim idtji lih dïhte jïjtje, barre goh idtji jïjtse syjhtedistie maam darjoeh. Gåessie gellien aejkien naemhtie, dle nyjsenæjjine damta, jïh manne dovne damtim, mov gïen mij akt faeties. Ussjedim ij sån vielie sïjhth mannine dååkerdidh. Manne guhkiem dej assjaldahkigujmie oktegh, jïh destie jis vaenebe dååkerdimmie sjïdti. Muvhtene pryövestim dan bïjre soptsestidh, dle jis vueptiestim aamhtese lij dagkere maam eejnegen sïjhti gervedh. Ovmurredi tjarke. Seammaligke gosse voelpigujmie aktesne limen jïh dah jerhpedeminie jallh digkedeminie bohkemen bïjre. Muvhtene geerve dïsse mubpien olmetjen man lïhke årrodh. Geerve dïsse damtoeh vuesiehtidh gosse jeatjebh lïhke… Jis gie akt faerhmiesti dam jallh bïjre veelti goh idtji lih dam vuertieminie, dle raavki tjarke jïh nåakeligke utni.
Akten iehkeden dle dïjpim gihtjestim mestie dam dïhte numhtie dååpedi gosse dååkerdimmie lij aamhtese. Manne gihtjim mah naan geerve dååkerdimmien dååjrehtsh dan. Måjhtam dïhte måarahtovvi, idtji sïjhth gænnah dan bïjre soptsestidh. Muvhtene vihth aelkiestim soptsestidh dan bïjre, jïh fïerhten aejkien guhkebem soptsestallimen gåessie dovne gaajhke soptsese bööti.
Soptsese dan 7 jaepien båeries baernien bïjre giejnie dovne skuvlerovkije jïh skuvlen gåetiegeehtije seksuelleligke stååkedin fïerhten vahkan abpe skuvlejaepiem. Alvas bååktjehke dorji govledh dan bïjre maam jïjtse maajsojne guadteme 34 jaepieh. Gåabpegh lin maanam aajhteme, idtji guhtese åadtjoeh saarnodh. Ihkie dan ïskeres jïh bååktjehke govledh, dle dïhte soptsese aaj guktie akt vaestiedassine sjïdti. Gaajhke tjïelki. Dej seksuelle aamhtesi lissine, dle dan nåake jïh vuelehks jïjtjedamtoe aaj dan, jïh dle varkes aaj måarahtovvedh.
Stoere viehkine badth åadtjodh soptsestidh dan bïjre maam lij dååjrehtamme. Abpe maajsa rudtjeste gahtji. Dellie van olmetje gie mïeli jïh meehti goltelidh… Jïjtje aaj mïeli satne daarpesji soptsestalledh, jïh jis biejjege lyövlehke, dellie desnie dan bealesne lim. Joekoen vihkele mijjieh lïhkesadtjh gaarmanæjjide viehkiehtibie man vuekien mietie dah sijhtieh. Soptsestalledh gåessie dan lea arna. Baajh dam stuvrehtidh soptsestallemem. Baajh dam orrijidh saarnoemistie gosse daarpesje. Aellieh sarhkesjh. Aellieh tjaabrehth. Tjuara damtedh jearsoesvoetesne lea. Manne jeenjem bïevnesem gaskeviermesne ohtsedim, jeenjem lohkim jïh dle aktine jeatjah kaarrine soptsestallim gie seammam sjïdteme tjirrehtidh goh geelleme, men gie lij sagke guhkiebasse båateme dennie proseessesne. Soptsestimen jeenjem dan bïjre mah galkimen ålkoebistie naan viehkiem ohtsedh, men guhkiem idtji mov geelle mietieh. Sïjhti barre mannine juekedh. Ihkie mïelim dïhte faagebarkijigujmie daarpesji soptsestidh, dle idtjim vielie sarhkesjh. Men guktie lim åvtelbodti joe aerviedamme, dle hip jïjtje måjhtaji sïjhti viehkiejarngen viehkien mietie gihtjedh. Dan åvtelen lim manne joe ringkeme soptsestamme dejgujmie jïjtjene dïete, goh manne aaj daarpesjim assjaldahkh giejnie akt juekedh jïh dovne raerieh åadtjodh guktie dååpedidh daejnie. Daate joekoen stoere viehkine.
Geelleme golmen aejkien viehkiejarngesne mïnneme soptsestalleme, jïh annje gujht damta dïhte nuekies. Sutnjan alme stoerre aevhkine orreme. Vuajnam dan veele guktie dah soptsestallemh viehkiehtamme, naa gåhkese jakseme daelie joe. Hijven dïsse goh nænnoestin idtji dan skalta, dah goh åesiem dehtie skaameste jamhkelin jïh goh åadtjoeji govledh ij leah oktegh daej dååjrehtsigujmie. Gaajhke daate dan joekoen hijven dïsse.
Lïhkes olmetjen tsiehkie maahta lyövlehke. Åvtelen saetniesvoete åvtese bööti, dle måedtien aejkien sïjhtim tjåenieh tjöönghkegåetedh jïh barre vualkajidh. Maaje lyövlehke orreme jïh vïenhtemisnie – annje lyövlehke maahta sjïdtedh, dellie leam aavosne manne saetniesvoetem daelie damtem jïh årroejim dan luvnie. Jieleme sagke buerebe sjïdteme mænngan goh daate åvtese bööti. Daelie maehtien aktesne tjabredh leevles gierehtsem giesedh jïh manne maahtam viehkine baalte man jeenjem sæjhta. Dan lea soptsestimmieguejmie giejnie maahta juekedh dam maam sæjhta, dovne jæjhka aaj gosse vearremes assjaldahkh.
Jis datne aervedeminie maam, pryövh tjaebpies-ligke dejnie soptsestidh. Jis ih voestes aejkien læhkedh, baajh annetje jïh pryövh vihth. Årroeh desnie dan alman gaavhtan, guktie jïh man jeenjem – dam jis dïhte galka mieriedidh. Eevtjh dam viehkiem ohtsedh, aellieh goh sarhkesjh. Ringkh viehkiejarngese jis jïjtje daarpesjh giejnie akt soptsestidh, jallh jeatjabidie gïeh seamma tsiehkesne goh datne. Soptsesth soelke jïh ïedtjem vuesehth.
Daate barkoes jïh dan man lyövlehke, men viehkie gujhth gååvnese jïh dåajvoe badth aaj. Vihkele sån aaj lissiemdidh ih edtjh eejnegen barre dan mietie jïelemem sjïehtehtidh. Aellieh mïsse jïjtjemdh vååjeldehtieh daennie tsiehkesne! Galkh jïjtjesadth aaj astoem vedtedh, jïh astosne dov jïjtjedh ïedtjigujmie tjïskesidh. Guhkie lea geajnoe, men geajnosne giehpebe gosse geektesh. Månnoeh aaj sinsætnan lïhkebasse båateme, jïh dïhte hip hijven domtoe.
BOEREHKS, VEAKSEHKS JÏH JEARSOES GEELLEMEM GÆJHTAM, JÏH GAAJHKESIDIE MAH VIEHKINE
Jååktan lim ööhpehtæjjaj-gaavnesjimmesne man nomme “Østlandske lærerstevne”. Dusnie måedtieleejnes håaloeh mejstie åadtjoeji veeljedh goltelidh. Vuaptan sjïdtim aktem sjïere. Dïhte seksuelle irhkemen bïjre jïh soptsestæjja seamma nyjsenæjja goh dïhte gïem lim 9 jaepieh åvtelen golteleminie. Dïsse dam ringkim mænngan goh geelleme munnjan soptsestamme dej irhkemi bïjre, dillie goh gaajhke dan tjeakas, jïh idtji akte gænnah viehkiejarnge sïjhth jallh maehtieh mannine soptsestidh. Dan monnen dovletje soptsestalleme lij joekoen munnjan. Tjoerim gijhtedh.
Håaloe nahkeme, vaadtsajim dan gåajka gijhtim. “Ih dån datne mannem mujhtieh, maaje datne mov jieliemasse dan jeenjem dorjeme. 9 jaepieh daan åvtelen håaloem utnih lohkehtæjja-studeentide daesnie. Manne akte dejstie. Dan mænngan mov geelle tjeajne saarnoeji dïhte maana-jïh noerebaelien seksuelleligke irhkesovvi. Alme guktie daarpesjim giejnie akt soptsestidh, idtji badth akte gan viehkiejarngijste asth. Neavresne dutnjan ringkim jïh datne astas-ligke goltelih. Dïhte munnjan dan hijven lij. Sïjhtem barre gijhtedh!”
Dïhte gihtji mannem guktie dehtie gietjeste orreme jïh manne jis vaestiedim daelie gujht hijven-ligke. Dom dam huvviem gujht jïh muvhtene badth alvas lyövlehke. Daelie hijven, jallh jeenjemasth hijven. Duej voestes jaepiej dam gåessie geekteleejne- muvhtene buerebe jïh muvhtene vearrebe. Guhkiem hijven-ligke jielieminie jïh muvhten aejkien dah geerve biejjieh aaj. Manne tjabrehtim dam, sïjhtim gaajhkem nåakem åvtese båetedh, idtji badth dïhte sïjhth saarnodh gan, barre jïjtsisnie utni. Månnoeh tjoptedimen jïh manne beelhten nualan sjïdtim. Dillie dle gaajhke tjoeri åvtese. Månnoeh laktjere idtji galkh monnen maana irhkedæjjam råakedh. Guhkies jïh leevles boelhke sjïdti. Ihkie maam luvnem vadteme jis geellemem luvnem vuajneme tjelmiejgujmie mujjehtamme dan geekten minngeben jaepien. Læhka dle jeenje jeatjebe mij tjoevki. Dåarjoejarnge irhkeldh almide hip akte. Desnie jeenjem viehkiem åadtjoeji, dovne giejnie akt soptsestidh jïh terapijedåehkesne aaj meatan årrodh, goh dan gåhkese lij båateme ahte dïsse aaj göölege. Dovne viehkiem jïh dåarjoem aaj åadtjoeji irhkeme-aamhtesi bæjhkoehtimmine. Gæjhtam dijjem gïeh desnie barkede, dijjieh joekoen! Dïhte mubpie tjoevkes bielie lij fuelhkie. Dah alme buerie dåarjojne orreme. Idtji akte dejstie jiehtieh idtjin jaehkieh maam geelleme soptsesti. Dïhte dåarjoem åådtjeme ihkebe gubpelde jis. Gæjhtoe dijjide gaajhkesidie! Dïhte minngemes tjoevkes bielie dïhte mij duejtie leevles biejjide nahkehti. Dillie dam goh geellemen irhkedæjja mietiehti jïh laktjoe tjïrrehtovvi. Skalta lij irhkedæjjese bïejesovveme. Dehtie gietjeste barre bueriebasse.
Lyövlehke vuejnedh guktie mov geelle tjabri goh dah irhkeme-aamhtesh tjoerin åvtese. Lyövlehke vuejnedh guktie lij tjabreminie goh tjïehti åvtese buektedh dam mij dan guhkiem tjeakas jïh vöörhkeldh orreme. Manne aerkie jïh hujnesne. Mah badth geellemem bååstede åadtjoem? Mah sån aavone vihth sjædta?
Daelie, vïjhte jaepieh mænngan goh dåarjoejarngese ringki jïh irhkemi bïjre fualhkan soptsesti, lea hijven. Minngemes golmen jaepien jeenjemasth hijven orreme, jïh buerebe aaj sjædta. Geelle aavosne. Maahta soptsestidh vaejvies aamhtesi bïjre, ij gænnah dan tjarke sorkenh mænngan. Dïhte meatan orreme daam nehtesæjroem tseegkeme, dïhte departemeentine mïnneme irhkeldh olmetji aamhtesidie åehpiedahteme, dïhte NRK:n aereds-saernine guessine orreme, jïh dïhte håaloeh åtneme. Jïjtse dååjrehtsigujmie pryövoe jarkelidh bueriebasse. Vihkielommes gujht; dïhte tjelmiejgujmie daelie mujjehte! Dïhte eatnemen bööremes alma, mov bööremes guejmie jïh dåarjelæjja. Dïhte eatnemen bööremes aehtjie, jearsoe, tjïelke jïh lustes stoere-olmetje. Mijjieh njealjesh dan geerjene. Gæjhtoe, gearahkommes, goh tjabrih jïh tjirrehtih daam leevles aejkiem, guktie vihth abpeluktie meehtih sjïdtedh jïh mijjieh gaajhkesh maehtebe aktesne aavosne. Datne eatnemen veaksahkommes alma (ih dån Pippin aehtjeste veaksahkåbpoe, guktie daakteramme jeahta) jïh manne dan joekoen madtjele datnine! Gæjhtam juktie leah mov!